Chùa Ninh Xá được cổ nhân xây dựng trên một thửa đất với đền Ninh Xá và ở ngay đầu làng.

Từ Trung tâm Thủ đô Hà Nội, theo quốc lộ 1A, đến Ngọc Hồi, nơi có tượng đài Nguyễn Huệ, rẽ tay trái theo đường ra sông Hồng khoảng 3km là tới tích.

Được xây dựng trên cùng một mảnh đất: ý đồ của cổ nhân khi xây dựng chùa và đền ở đây đã sắp đặt kiểu “Tiền Phật hậu Thần”. Trong chùa có các lớp tượng được bài trí ở Thượng điện như sau: trên cùng là 3 pho Tam Thế, được tạc khá giống nhau, ngồi trên tòa sen, sơn son thiếp vàng. Lớp thứ hai là tượng Adi Đà, tượng được tạc bằng gỗ, tư thế ngồi, cao 1,40m. Lớp thứ ba là tượng Tuyết Sơn, bên cạnh có hai vị Thị giả. Lớp thứ tư là tượng Cửu Long. Đáng chú ý tòa Cửu Long này rất độc đáo so với các chùa trong vùng. Tác phẩm điêu khắc Phật giáo này được tạc đủ chín đầu rồng, xung quanh tượng Thích Ca sơ sinh đứng ở giữa có tới 36 vị La Hán, Phật Tổ được bài trí quanh tòa Cửu Long và được sơn son thếp vàng rất công phu, sinh động hơn, người xưa đã tạc một vị Phật Tổ ngồi trên lưng ngựa, có bốn người khiêng bốn chân ngựa cho Phật. Ở tòa Bái đường, cũng như các chùa khác, ở đây có tượng Hộ Pháp, tượng Thổ Địa và Thánh Tăng được tô điểm cân đối và hài hòa.

Theo Truyền thuyết, lúc đầu làng còn nhỏ, dân số ít, chùa làm bằng tre lợp bằng rạ. Vào đầu thời Lê, chùa được xây dựng quy mô còn khiêm nhường. Đến cuối thời Nguyễn, năm Duy Tân ngũ niên - 1911- chùa được tu sửa lớn. Dấu tích văn tự ghi năm trùng tu còn rất rõ ở câu đầu.

Đáng chú ý, chùa Ninh Xá có hệ thống cổng Tam quan rất đồ sộ, cao hơn 10m. Ba cửa Tam quan được xây dựng theo kiểu 2 tầng 8 m ái. Trên tường đăp nổi hai con rồng lớn chầu vào cổng chính. Mặt tường trước đắp nổi sáu chữ Phạn: “Úm – ma – ni – bát – minh – hồng”. Đó là một câu thần trú trong kinh Phật. Hạng mục công trình được xây dựng năm 1939.

Tòa Bái đường được chia làm 5 gian 2 dĩ. Kích thước của hạng mục công trình này khá lớn với chiều dài 12m, rộng 8,5m. Hai đầu có đốc hai cột trụ vuông vức, đắp nổi rồng phượng, đèn lồng, mặt nước đắp nổi câu đối ca ngợi cảnh Phật, cảnh chùa. Chùa có hệ thống cửa bức bàn còn nguyên vẹn. Kết cấu kiến trúc theo bốn hàng chân gỗ với vì nóc kiểu chồng rường. Ở các con rường, kẻ, bẩy… đều được người xưa bào, đục cẩn thận, nuột nà. Vẻ đẹp lộng lẫy của nội thất được trang điểm chủ yếu còn phải kể đến hai bức hoành phi và nhiều câu đối sơn son thếp vàng lộng lẫy.

Cùng với ngôi đền, quần thể di tích này vào các ngày hội lớn rằm tháng ba, mồng 6 tháng hai âm lịch khách thập phương về dự hội năm nào cũng đông vui một vùng Hội Lộ.

Admin Thường Tín